Możliwość wyrażenia czasu bardzo pomaga w komunikacji w języku obcym. Zapytanie się o godzinę, dowiedzenie się, kiedy odjeżdża pociąg, umówienie się na spotkanie, potwierdzenie dnia przylotu etc. – wszystkie te czynności wymagają znajomości godzin, dni tygodnia, miesięcy. Nawet proste odczytanie godzin otwarcia sklepów w poszczególne dni nie odbędzie się bez znajomości nazw dni tygodnia. A te w portugalski kryją pewien haczyk…ale po kolei. Zacznijmy od przydatnych wyrażeń i określenie czasu, by potem przejść do dni tygodnia i miesięcy. W następnym wpisie omówię pełne daty i pory roku.

As expressões de tempo

            Podstawowa sprawa: czas po portugalsku brzmi tak samo jak pogoda: o tempo. Zależnie od tekstu należy się domyślać, czy komuś chodzi o „o bom tempo” – dobrą pogodę, czy „os bons tempos” – dobre czasy.

Inne przydatne określenie czasu w portugalskim to:

  • agora – teraz 
  • hoje – dziś
  • ontem – wczoraj 
  • amanhã – jutro 
  • anteontem – przedwczoraj 
  • o segundo – sekunda
  • o minuto – minuta 
  • a hora – godzina 
  • um quarto de hora – kwadrans 
  • (uma) meia hora – pół godziny
  • dia – dzień (uwaga jest rodzaju męskiego, mimo iż kończy się na ‘a’!)
  • a manhã – poranek (nie mylić z pisanym łącznie „amanhã”, czyli jutro)
  • a tarde – popołudnie 
  • a noite – noc (ta z kolei jest żeńska, tak samo jak w polskim, mimo końcówki na ‘e’)
  • o meio-dia – południe 
  • a meia-noite – północ 
  • a semana – tydzień 
  • o mês – miesiąc 
  • o ano – rok 
  • o século – wiek 
  • o milénio – milenium 

Określenie czasu – As horas

O godzinę pyta się:

  • Que horas são? 

…czyli jak widać używając liczby mnogiej – dosłownie „które są godziny”, nie „która jest godzina”.

Odpowiada się także w mnogiej, z wyjątkiem pierwszej godziny:

  • É uma (hora). – Jest pierwsza (godzina).
  • São quatro (horas). – Jest czwarta (godzina).

Minuty dodaje się przez spójnik ‘e’: 

  • São cinco e dez. – Jest piąta dziesięć.
  • É uma e um quarto. – Jest pierwsza i kwadrans.
  • São seis e meia. – Jest szósta trzydzieści.

Zaś jeśli chce się powiedzieć, że jest ileś minut do danej godziny, to używa się ‘menos’ (minus) lub ‘para’ (do) albo czasownika ‘faltar’ (brakować):

  • São dez menos vinte. – Jest za dwadzieścia minut dziesiąta. (dosłownie: dziesiąta minus dwadzieścia)
  • São cinco para as três. – Jest pięć minut do trzeciej.
  • Faltam dez para meia-noite. – Jest dziesięć minut przed północą. (dosłownie: brakuje dziesięciu minut do pólnocy)
  • É um quarto para a uma. – Jest kwadrans do pierwszej. 

Jak widać używa się zawsze ‘são’ i ‘faltam’, czyli liczby mnogiej, osoby trzeciej, chyba że chodzi o minutę lub o kwadrans albo o pół godziny – wtedy używa się pojedynczej, trzeciej osoby.

Mówiąc, że coś jest o danej godzinie, używa się ‘a’ jako zaimka połączonego z drugim ‘a’ albo z ‘o’ jako rodzajnikiem dla pojedynczych godzin/wyrażeń lub z ‘as’ czy ‘os’ dla mnogich – zależnie od rodzaju. Ponieważ te słówka się łączą, to otrzymamy:

  • à uma hora (‘a’ plus ‘a’ daje ‘à’) – o pierwszej 
  • ao meio-dia (‘a’ plus ‘o’ daje ‘ao’)/à meia-noite – w południe/o północy
  • às quatro horas (‘a’ plus ‘as’ daje ‘às’) – o czwartej
  • às três e meia – trzeciej i pół, czyli o wpół do czwartej
  • às oito menos vinte – o ósmej bez dwudziestu minut, czyli o za dwadzieścia ósmej
  • às dez para as seis – o za dziesięć szóstej.

Os dias da semana

            Dni tygodnia robocze powstały przez połączenie liczebnika porządkowego i słówka ‘feira’ oznaczającego dzień targowy. Jednakże liczenie Portugalczycy zaczynają od drugiego dnia będącego poniedziałkiem, gdyż jako katolicki kraj za pierwszy dzień tygodnia uznają niedzielę. Zatem:

  • (a) segunda-feira – poniedziałek 
  • (a) terça-feira – wtorek 
  • (a) quarta-feira – środa 
  • (a) quinta-feira – czwartek 
  • (a) sexta-feira – piątek 
  • (o) sábado – sobota 
  • (o) domingo – niedziela

W potocznej mowie i piśmie ‘feirę’ można odrzucić i mówić/pisać po prostu np. a sexta.

Jeśli coś się dzieje tylko w dany dzień, bez powtórzenia, używa się ‘em’. Zaś do zaznaczenia, że czynności powtarzają się co wtorek, co sobotę etc., używa się ‘a’. Oczywiście te zaimki łączą się z rodzajnikiem danego dnia tygodnia:

  • Vamos visitar os amigos na segunda. (‘em’ plus ‘a’, czyli l.poj. r.ż. rodzajnika ‘a’ dopasowany do ‘segunda’ daje ‘na’) – Odwiedzimy przyjaciół w poniedziałek.
  • O barco parte às quartas e às sextas. (‘a’ plus ‘as’, czyli l.mn. r.ż. rodzajnika ‘a’ dopasowany do ‘sextas’ daje ‘às’) – Statek odpływa w środy i piątki.
Os meses do ano – Miesiące, pory roku

Os meses do ano

            Miesiące są wyjątkowo traktowane w portugalskim, bo jako jedne z nielicznych słów nie mają rodzajnika. Pisane są też wielką literą:

  • Janeiro – styczeń 
  • Fevereiro – luty 
  • Março – marzec  
  • Abril – kwiecień 
  • Maio – maj 
  • Junho – czerwiec 
  • Julho – lipiec 
  • Agosto – sierpień 
  • Setembro – wrzesień 
  • Outubro – październik 
  • Novembro – listopad
  • Dezembro – grudzień

Jeśli ominąłeś jeden z naszych artykułów dotyczący słówek przydatnych w zimie, to koniecznie nadrób zaległości tutaj.

Wystarczy tej gramatyki, na koniec mam dla was ciekawy idiom:

Nunca mais é sábado! – dosłownie: nigdy więcej nie będzie soboty! Metaforycznie stosowane przez niecierpliwych ludzi w sytuacjach, gdy coś trwa za długo albo czas się dłuży, a ktoś jest znudzony. Oznacza, że coś trwa wieczność – tak zresztą po polsku byśmy powiedzieli w podobnej sytuacji.

Autor: Urszula Poszumska