O tym, jak względną wartością jest dla Włochów czas, przekonał się każdy, kto choć raz w życiu zdecydował się spędzić na Półwyspie Apenińskim jakąś część swojego życia (choćby i wakacje). Im dalej na południe, tym bardziej orientacyjną funkcję pełnią podawane liczby, a tak naprawdę wszyscy podświadomie czujemy, że raczej trzeba nastawiać się na później, niż na prędzej. Mimo to istnieją w języku włoskim całkiem precyzyjne sposoby nazywania pór dnia, możemy nawet (z dużymi pokładami wiary) zaproponować konkretną godzinę planowanego spotkania! Sprawdźmy więc, jak to zrobić.

Un giorno all’italiano – Doba po włosku

Każdy, komu dane było zasmakować La Dolce Vita w Italii, wie, że włoska doba wygląda nieco inaczej niż w pozostałych krajach cywilizacji zachodniej, do której należy także Polska. Rozpoczyna się ona o północy – a mezzanotte, która ma miejsce w środku… nocy – la notte. Następnie przychodzi la mattina, czyli poranek, a po nim il mezzogiorno – południe. Potem czas zwalnia. Rytm życia narzuca bowiem od teraz popołudnie – il pomeriggio, którego głównym zadaniem jest wyłączenie zasobów energetycznych wszystkich mieszkańców kraju i wysłanie ich na sjestę. Jego dominację przerywa dopiero wieczór – la sera, na nowo wprowadzając życie na ulice miast i wsi. 

W większości przypadków taka wiedza nam wystarczy. Aby umówić się na konkretną porę dnia, lub powiedzieć, że właśnie wtedy coś nastąpi, używamy przyimka di (di mattina, di pomeriggio, di sera, di notte). Wyjątkiem będą północ i południe – w tych przypadkach stosujemy przyimek a (a mezzanotte, a mezzogiorno). 

Che ore sono? – Która godzina?

Aby umówić się z kimś na konkretną godzinę, również będziemy posługiwali się przyimkiem a. Zasada jest prosta: wszystkie godziny w języku włoskim, oprócz pierwszej, mają liczbę mnogą. Zatem na pytanie: A che ora? (O której godzinie?) odpowiemy: alle tre (o trzeciej), alle diciassette (o siedemnastej) oraz all’una (o pierwszej). Jeśli zaś jesteśmy już na spotkaniu i bawimy się tak świetnie, że tracimy rachubę czasu, możemy wtedy zapytać: Che ore sono? albo Che ora è? (Która jest godzina?). Odpowiedź będzie brzmieć analogicznie do wcześniejszych przykładów: sono le tre (jest trzecia), sono le diciassette (jest siedemnasta) oraz è l’una (jest pierwsza). Warto pamiętać, że obydwie formy pytania można stosować zamiennie, bez żadnych ograniczeń i bez względu na to, czy w odpowiedzi uzyskamy godzinę w liczbie pojedynczej czy mnogiej. Jeśli zaś godzina jest niepełna, dodajemy informację o minutach po przyimku e (po) lub meno (do). O godzinie 3:10 powiemy więc: sono le tre e dieci, natomiast 2:50 będzie brzmiała: sono le tre meno dieci. Podobnie wyrażać będziemy kwadrans – un quarto (nie mylić z liczebnikiem quattro oznaczającym cztery!) – 3:15 to: le tre e un quarto, a 2:45: le tre meno un quarto. Możemy też powiedzieć po prostu: sono le tre e/meno quindici. W przypadku połowy godziny sprawę załatwia wyraz mezzo: godzina 3:30 to: le tre e mezzo, lub: le tre e trenta. Każdy z tych wariantów jest poprawny i w każdej formie zostaniecie bez problemu zrozumiani. W codziennej komunikacji często też podajemy czas odnosząc się do momentu, w którym obecnie się znajdujemy. Jeśli wiemy, że coś wydarzy się za kilka minut, godzin czy dni, możemy powiedzieć: tra/fra cinque minuti/ore/giorni, np. Tra due ore viene mia zia. (Za dwie godziny przyjdzie moja ciocia.). Wyrazy te (fra i tra) można stosować wymiennie. Aby w sposób analogiczny odnieść się do przeszłości, powiemy: cinque minuti/ore/giorni fa, np. Il nostro treno è partito cinque minuti fa. (Nasz pociąg odjechał pięć minut temu.). 

Kilka użytecznych fraz

Wiemy już, mniej więcej, jak zorientować się we włoskiej czasoprzestrzeni. Udało się? Umówiliście się właśnie na pierwszy wspólny wieczór z nowym włoskim znajomym? Na zakończenie rozmowy dodajcie koniecznie: Non vedo l’ora di vederti! (Nie mogę się doczekać, aż się z tobą zobaczę!). Non vedere l’ora dosłownie oznacza „nie widzieć godziny”, czyli po prostu nie móc się doczekać. Przybyliście na spotkanie na czas, więc musicie zapłacić za swój błąd i poczekać przynajmniej godzinę na towarzyszy? Weźcie ze sobą coś per ingannare il tempo (dla zabicia czasu; dosłownie: dla oszukania czasu), nic bowiem tak nie frustruje, jak bezczynne czekanie. No i w końcu: impreza ostatecznie się udała i sami nie wiecie, kiedy zrobiło się tak późno? Pamiętajcie – il tempo vola (czas leci)!

Na koniec przygotowałam dla Was mini słowniczek z najważniejszymi wyrazami związanymi z czasem:

il tempo – czas; (uwaga, słowo to oznacza również pogodę!)

un giorno – dzień, doba

un’ora – godzina 

un minuto – minuta

un secondo – sekunda 

un orologio – zegarek

la mattina – poranek

il pomeriggio – popołudnie

la sera – wieczór

la notte – noc

la mezzanotte – północ

il mezzogiorno – południe 

una settimana – tydzień

un mese – miesiąc

un anno – rok 

A dopo!