Duńskie czasowniki – gramatyka dla początkujących

Stosowanie i odmiana czasowników w języku duńskim nie powinny przysparzać dodatkowych kłopotów. Duńskie czasowniki nie zmieniają swoich końcówek w zależności od osób. Podobnie też jak w innych językach, w tym angielskim i niemieckim, w języku duńskim występują tabele z odmianą regularną i nieregularną czasowników. Przyswojenie podstawowych zasad pozwoli na swobodne operowanie czasownikami i tworzenie czasu przeszłego.

Bezokolicznik i tryb rozkazujący

Duńskie czasowniki nie odmieniają się ani przez wspomniane osoby, ani przez liczby. Odmiana ma natomiast miejsce gdy zmienia się czas oraz występują imiesłowy i rzeczowniki odczasownikowe. Bezokolicznik (po duńsku infinitiv), gdy występuje samodzielnie, poprzedzony jest partykułą at, np. at arbejde – pracować, at studere – studiować, at sove – spać itd. W zdecydowanej większości bezokoliczniki kończą się na literę – e. Jeśli bezokolicznik występuje z czasownikami modalnymi, typu skal – zamierzam, wtedy partykuła at nie występuje np. Jeg skal arbejde – Będę pracować.

W przypadku znacznej większości czasowników, tryb rozkazujący tworzy się w języku duńskim poprzez odjęcie końcówki -e z formy bezokolicznika np. at holde – trzymać, hold – trzymaj, at rejse – podróżować, rejs – podróżuj itd. W przypadku czasowników z podwójną samogłoską w trybie rozkazującym usuwana jest też jedna z nich np. at ligge – leżeć, lig – leż, at lægge – kłaść, læg – kładź itd. Występują także czasowniki, których odmiana jest nieregularna. Przykłady takich czasowników znajdziesz w tabeli pod koniec artykułu.

Duńskie czasowniki – Czas teraźniejszy

Konstrukcja czasu teraźniejszego (nutid , od tid – czas oraz nu – teraz) w języku duńskim jest bardzo prosta. Znaczna większość czasowników w czasie teraźniejszym otrzymuje końcówkę – r, np. jeg arbejder – ja pracuję, jeg studerer – ja studiuję, jeg sover – ja śpię itd. Taka regularna odmiana nie dotyczy czasowników modalnych, którym poświęcony jest osobny artykuł. Także niektóre czasowniki niemodalne odmieniają się nieregularnie. Należą do nich at vide – wiedzieć, jeg ved – ja wiem, synes – sądzić, jeg synes – ja sądzę oraz at gøre – robić, jeg gør – ja robię.

Odmiana słaba i mocna

Czas przeszły tworzy się również poprzez dodanie odpowiednich końcówek do czasowników. Czasowniki te, ze względu na sposób odmiany, dzielą się na słabe i mocne. Słabe czasowniki dzielą się na dwie grupy. W pierwszej grupie czas przeszły tworzy się poprzez dodanie końcówki -de lub -ede do bezokolicznika np. at bo – mieszkać, jeg boede – ja mieszkałem/mieszkałam, at kigge – patrzeć, jeg kiggede – ja patrzyłem/patrzyłam. Druga grupa czasowników tworzy czas przeszły poprzez dodanie końcówki -te. Do tej grupy należą m.in.: at købe – kupować, jeg købte – ja kupiłem/kupiłam, at høre – słyszeć, jeg hørte – ja słyszałem/słyszałam.

Nieregularna odmiana duńskich czasowników mocnych

Oprócz regularnej odmiany czasowników słabych istnieje także nieregularna odmiana czasowników mocnych. Do tych czasowników należą czasowniki modalne, czasowniki posiłkowe (poza podstawowym znaczeniem są wykorzystywane do konstruowania np. czasu zaprzeszłego) oraz pewna grupa czasowników zwykłych. Odmiany nieregularnej, podobnie jak w języku angielskim lub niemieckim, trzeba się nauczyć na pamięć korzystając z tabel odmiany. W poniżej tabeli znajdują się czasownik w bezokoliczniku, tryb rozkazujący, forma czasu przeszłego, forma czasu zaprzeszłego, któremu poświęcony zostanie inny artykuł oraz znaczenie.

Zebrane zostało tutaj 20 podstawowych czasowników.

Koniecznie sprawdź pozostałe artykuły na naszym blogu w dziale języka duńskiego. Znajdziesz je tutaj.

Autor: Natalia Rytelewska