Stosowanie i odmiana czasowników w języku duńskim nie powinny przysparzać dodatkowych kłopotów. Duńskie czasowniki nie zmieniają swoich końcówek w zależności od osób. Podobnie też jak w innych językach, w tym angielskim i niemieckim, w języku duńskim występują tabele z odmianą regularną i nieregularną czasowników. Przyswojenie podstawowych zasad pozwoli na swobodne operowanie czasownikami i tworzenie czasu przeszłego.

Bezokolicznik i tryb rozkazujący

Duńskie czasowniki nie odmieniają się ani przez wspomniane osoby, ani przez liczby. Odmiana ma natomiast miejsce gdy zmienia się czas oraz występują imiesłowy i rzeczowniki odczasownikowe. Bezokolicznik (po duńsku infinitiv), gdy występuje samodzielnie, poprzedzony jest partykułą at, np. at arbejde – pracować, at studere – studiować, at sove – spać itd. W zdecydowanej większości bezokoliczniki kończą się na literę – e. Jeśli bezokolicznik występuje z czasownikami modalnymi, typu skal – zamierzam, wtedy partykuła at nie występuje np. Jeg skal arbejde – Będę pracować.

W przypadku znacznej większości czasowników, tryb rozkazujący tworzy się w języku duńskim poprzez odjęcie końcówki -e z formy bezokolicznika np. at holde – trzymać, hold – trzymaj, at rejse – podróżować, rejs – podróżuj itd. W przypadku czasowników z podwójną samogłoską w trybie rozkazującym usuwana jest też jedna z nich np. at ligge – leżeć, lig – leż, at lægge – kłaść, læg – kładź itd. Występują także czasowniki, których odmiana jest nieregularna. Przykłady takich czasowników znajdziesz w tabeli pod koniec artykułu.

Duńskie czasowniki – gramatyka dla początkujących

Duńskie czasowniki – Czas teraźniejszy

Konstrukcja czasu teraźniejszego (nutid , od tid – czas oraz nu – teraz) w języku duńskim jest bardzo prosta. Znaczna większość czasowników w czasie teraźniejszym otrzymuje końcówkę – r, np. jeg arbejder – ja pracuję, jeg studerer – ja studiuję, jeg sover – ja śpię itd. Taka regularna odmiana nie dotyczy czasowników modalnych, którym poświęcony jest osobny artykuł. Także niektóre czasowniki niemodalne odmieniają się nieregularnie. Należą do nich at vide – wiedzieć, jeg ved – ja wiem, synes – sądzić, jeg synes – ja sądzę oraz at gøre – robić, jeg gør – ja robię.

Odmiana słaba i mocna

Czas przeszły tworzy się również poprzez dodanie odpowiednich końcówek do czasowników. Czasowniki te, ze względu na sposób odmiany, dzielą się na słabe i mocne. Słabe czasowniki dzielą się na dwie grupy. W pierwszej grupie czas przeszły tworzy się poprzez dodanie końcówki -de lub -ede do bezokolicznika np. at bo – mieszkać, jeg boede – ja mieszkałem/mieszkałam, at kigge – patrzeć, jeg kiggede – ja patrzyłem/patrzyłam. Druga grupa czasowników tworzy czas przeszły poprzez dodanie końcówki -te. Do tej grupy należą m.in.: at købe – kupować, jeg købte – ja kupiłem/kupiłam, at høre – słyszeć, jeg hørte – ja słyszałem/słyszałam.

Nieregularna odmiana duńskich czasowników mocnych

Oprócz regularnej odmiany czasowników słabych istnieje także nieregularna odmiana czasowników mocnych. Do tych czasowników należą czasowniki modalne, czasowniki posiłkowe (poza podstawowym znaczeniem są wykorzystywane do konstruowania np. czasu zaprzeszłego) oraz pewna grupa czasowników zwykłych. Odmiany nieregularnej, podobnie jak w języku angielskim lub niemieckim, trzeba się nauczyć na pamięć korzystając z tabel odmiany. W poniżej tabeli znajdują się czasownik w bezokoliczniku, tryb rozkazujący, forma czasu przeszłego, forma czasu zaprzeszłego, któremu poświęcony zostanie inny artykuł oraz znaczenie.

Zebrane zostało tutaj 20 podstawowych czasowników.

                                    Znaczenie                                                            bezokolicznik                                                            Tryb                            rozkazujący                                                            Forma                         czasu przeszłego                                                            Forma                         czasu zaprzeszłego                        
                                    być                                                            være                                                            vær                                                            var                                                            været                        
                                    mieć                                                            have                                                            hav                                                            havde                                                            haft                        
                                    zrobić                                                            gøre                                                            gør                                                            gjorde                                                            gjort                        
                                    podróżować                                                            rejse                                                            rejs                                                            rejste                                                            rejst                        
                                    przychodzić                                                            komme                                                            kom                                                            kom                                                            kommet                        
                                    upadać                                                            falde                                                            fald                                                            faldt                                                            faldet                        
                                    spać                                                            sove                                                            sov                                                            sov                                                            sovet                        
                                    wybierać                                                            vælge                                                            vælg                                                            valgte                                                            valgt                        
                                    iść                                                            gå                                                            gå                                                            gik                                                            gået                        
                                    wiedzieć                                                            vide                                                            vid                                                            vidste                                                            vidst                        
                                    mówić                                                            sige                                                            sig                                                            sagde                                                            sagt                        
                                    trzymać                                                            holde                                                            hold                                                            holdt                                                            holdt                        
                                    nazywać                                 się                                                            hedde                                                            hed                                                            hed                                                            heddet                        
                                    jeść                                                            spise                                                            spis                                                            spiste                                                            spist                        
                                    sprzedawać                                                            sælge                                                            sælg                                                            solgte                                                            solgt                        
                                    ciągnąć                                                            trække                                                            træk                                                            trak                                                            trukket                        
                                    płakać                                                            græde                                                            græd                                                            græd                                                            grædt                        
                                    brać                                                            tage                                                            tag                                                            tog                                                            taget                        
                                    uderzać                                                            slå                                                            slå                                                            slog                                                            slået                        
                                    kłaść                                                            ligge                                                            lig                                                            lå                                                            ligget                        

Koniecznie sprawdź pozostałe artykuły na naszym blogu w dziale języka duńskiego. Znajdziesz je tutaj.

Autor: Natalia Rytelewska