Portugalski słownictwo – Liczymy po portugalsku
Bez liczebników trudno wyobrazić sobie naukę języka – liczby zwykłe i porządkowe przydają się do wyrażenia godzin, dat, numerów telefonów, wieku, pięter w bloku, nie wspominając o płaceniu. Znajomość liczb w danym języku może podczas wizyty zagranicznej bardzo ułatwić życie w momencie regulowania rachunków w restauracji czy sklepie. Im szybciej się przyswoi liczby, tym lepiej, bo tylko poprzez częste ich używanie w mowie i piśmie można zapamiętać je wszystkie. Tu niestety nie pomogą zasady słowotwórcze czy triki do nauki: liczby trzeba wkuć na pamięć, bo… portugalski słownictwo to też liczby, które są ważnym elementem właściwej komunikacji.
Liczby zwykłe do 19
Zacznijmy od podstaw, czyli liczb zwykłych od 0 do 19. W portugalskim są to:
0 zero [wymowa: zero]
1 um/uma [um/uma] 11 onze [onze]
2 dois/duas [doisz/duasz] 12 doze [doze]
3 três [tresz] 13 treze [treze]
4 quatro [kłatru] 14 catorze [kator-ze]
5 cinco [sinku] 15 quinze [kinze]
5 seis [seisz] 16 dezasseis [dezaseisz]
7 sete [sete] 17 dezasete [dezasete]
8 oito [ojtu] 18 dezoito [dezojtu]
9 nove [nowe] 19 dezanove [dezanowe]
10 dez [desz]
Warto zwrócić uwagę, że jeden i dwa mają formy żeńskie: uma, duas oraz męskie: um, dois. Będą one dopasowywać się do rzeczownika, zatem powiemy:
- Duas raparigas [duasz raparigasz] – dwie dziewczyny
- Dois computadores [doisz komputadoresz] – dwa komputery
- Uma casa [uma kaza] – jeden dom
- Um copo [um kopu] – jedna szklanka.
Liczby dziesiętne do 100
Dziesiątki w portugalskim to:
20 vinte [winte]
30 trinta [trinta]
40 quarenta [kłarenta]
50 cinquenta [sinkłenta]
60 sessenta [sesenta]
70 setenta [setenta]
80 oitenta [ojtenta]
90 noventa [nowenta]
100 cem, cento [sem, sentu]
‘Cem’ jest używane tylko dla równej liczby 100. Jeśli dochodzi do tworzenia liczb złożonych, np. 101, to już używa się ‘cento’, np. cento e um, i tak dalej aż do 200.
Liczby setne do 1 000
Setki, poza 100, także mają formy żeńskie i męskie. Wyglądają one następująco:
200 duzentos/duzentas [duzentusz/duzentasz]
300 trezentos/trezentas [trezentusz/trezentas[
400 quatrocentos/quatrocentas [kłatrusentusz/kłatrusentasz]
500 quinhentos/quinhentas [kinientusz/kinientasz]
600 seiscentos/seiscentas [seisz-sentusz/seisz-sentasz]
700 setecentos/setecentas [setesentusz/setesentasz]
800 oitocentos/oitocentas [ojtusentusz/ojtusentasz]
900 novecentos/novecentas [nowesentusz/nowesentasz]
Przykładowe użycie w obu rodzajach:
- Novecentas mesas – dziewięćset stołów
- Setecentos jornais – siedemset dzienników
Tysiące i miliony
Przejdźmy do naprawdę dużych liczb:
1 000 – mil
2 000 etc. – dois mil
100 000 – cem mil
1 000 000 – um milhão
2 000 000 – dois milhões
1 000 000 000 – mil milhões, przy czym w Brazylii używa się – bilhão.
Liczby złożone
Połączenie jedności z dziesiątkami i z setkami odbywa się poprzez spójnik ‘e’ [i], zatem powiemy np.:
- Trinta e cinco – 35
- Cento e vinte – 12
- Seiscentos e quarenta e sete – 647.
Trochę inaczej jednak wygląda sprawa z tysiącami. Dodamy po tysiącach łącznik ‘e’ tylko w dwóch przypadkach, jeśli:
- Bezpośrednio po tysiącu występuje liczba od 1 do 100, zatem są dziesiątki lub jedności, bez setek. Przykład: cinco mil e oitenta e nove – 5 089
- Bezpośrednio po tysiącu występują setka od 200 do 900, ale jej ostatnie dwie cyfry to zera, zatem nie ma dziesiątek ani jedności. Przykład: oito mil e quatrocentos – 8 400
W innych sytuacjach między tysiącami i setkami nie będzie ‘e’, na przykład:
- Mil novecentos noventa e um – 1 991
- Três mil duzentos e quarenta e nove – 3 249
Liczby porządkowe do 10
Liczby porządkowe do 10 to:
- primeiro/a/os/as [primejru/a/usz/asz]
- segundo
- terceiro
- quarto
- quinto
- sexto
- setimo
- oitavo
- nono
- decimo
Wszystkie liczby porządkowe mają liczbę pojedynczą i mnogą oraz rodzaje żeński i męski, tworzone poprzez odpowiednie końcówki: ‘o’ (l.poj, r.m.), ‘a’ (l.poj. r.ż.), ‘os’ (l.mn. r.m.), ‘as’ (l.mn. r.ż)
Liczb porządkowych w portugalskim nie używa się zbyt często powyżej 10, więc nie ma sensu na początku nauki ich przyswajać. Pierwsze 10 w zupełności wystarczy. Powyżej 10 tak naprawdę używa się porządkowych liczb jedynie do wyrażenia piętra w budynku czy numeru domu, ale można zawsze zastąpić słowną porządkową liczbę poprzez symbol np. 12°. Liczby porządkowe do 10 są używane przy imionach papieży, królów oraz dla wieków. Powyżej 10 wchodzą już liczby zwykłe. Zatem powiemy:
- João Primeiro [żoen primejru] – Jan Pierwszy, ale: Manuel Doze [Manuel doze] – Manuel Dwunasty,
- O século sexto [u sekulu sesztu] – wiek szósty, ale: o século vinte e um [o sekulu winte i um] – dwudziesty pierwszy wiek.
Portugalski słownictwo – Ciekawostki językowe
Wystarczy tej gramatyki, na koniec mam dla was ciekawy idiom
Perdido por cem, perdido por mil [perdidu por sem, perdidu por mil] – dosłownie: przegrany o setkę, przegrany o tysiąc. Metaforycznie używane do wyrażenia, że jeśli już popełniło się jeden mały błąd, to nie zrobi różnicy popełnienie większego. Można go używać, gdy przegra się duże pieniądze w karty, dla usprawiedliwienia się – znaczenie niemal dosłowne, albo jeśli niechcący na diecie zje się kawałek ciasteczka i uzna się, że równie dobrze można już ich zjeść pięć.
Portugalski słownictwo i wiele innych ciekawostek kulturowych znajdziesz w naszym dziale języka portugalskiego tutaj.
Autor: Urszula Poszumska
