Portugalski słownictwo – Liczymy po portugalsku

Bez liczebników trudno wyobrazić sobie naukę języka – liczby zwykłe i porządkowe przydają się do wyrażenia godzin, dat, numerów telefonów, wieku, pięter w bloku, nie wspominając o płaceniu. Znajomość liczb w danym języku może podczas wizyty zagranicznej bardzo ułatwić życie w momencie regulowania rachunków w restauracji czy sklepie. Im szybciej się przyswoi liczby, tym lepiej, bo tylko poprzez częste ich używanie w mowie i piśmie można zapamiętać je wszystkie. Tu niestety nie pomogą zasady słowotwórcze czy triki do nauki: liczby trzeba wkuć na pamięć, bo… portugalski słownictwo to też liczby, które są ważnym elementem właściwej komunikacji.

Liczby zwykłe do 19

Zacznijmy od podstaw, czyli liczb zwykłych od 0 do 19. W portugalskim są to:

0 zero [wymowa: zero]                         

1 um/uma [um/uma]                                       11 onze [onze]

2 dois/duas [doisz/duasz]                                 12 doze [doze]

3 três [tresz]                                                    13 treze [treze]

4 quatro [kłatru]                                              14 catorze [kator-ze]

5 cinco [sinku]                                                 15 quinze [kinze]

5 seis [seisz]                                                    16 dezasseis [dezaseisz]

7 sete [sete]                                                    17 dezasete [dezasete]

8 oito [ojtu]                                                     18 dezoito [dezojtu]

9 nove [nowe]                                                 19 dezanove [dezanowe]

10 dez [desz]

Warto zwrócić uwagę, że jeden i dwa mają formy żeńskie: uma, duas oraz męskie: um, dois. Będą one dopasowywać się do rzeczownika, zatem powiemy:

• Duas raparigas [duasz raparigasz] – dwie dziewczyny
• Dois computadores [doisz komputadoresz] – dwa komputery
• Uma casa [uma kaza] – jeden dom
• Um copo [um kopu] – jedna szklanka.

Liczby dziesiętne do 100

Dziesiątki w portugalskim to:

20 vinte [winte]

30 trinta [trinta]

40 quarenta [kłarenta]

50 cinquenta [sinkłenta]

60 sessenta [sesenta] 

70 setenta [setenta]

80 oitenta [ojtenta]

90 noventa [nowenta] 

100 cem, cento [sem, sentu]

‘Cem’ jest używane tylko dla równej liczby 100. Jeśli dochodzi do tworzenia liczb złożonych, np. 101, to już używa się ‘cento’, np. cento e um, i tak dalej aż do 200. 

Liczby setne do 1 000

Setki, poza 100, także mają formy żeńskie i męskie. Wyglądają one następująco:

200 duzentos/duzentas [duzentusz/duzentasz]

300 trezentos/trezentas [trezentusz/trezentas[

400 quatrocentos/quatrocentas [kłatrusentusz/kłatrusentasz]

500 quinhentos/quinhentas [kinientusz/kinientasz]

600 seiscentos/seiscentas [seisz-sentusz/seisz-sentasz]

700 setecentos/setecentas [setesentusz/setesentasz]

800 oitocentos/oitocentas [ojtusentusz/ojtusentasz]

900 novecentos/novecentas [nowesentusz/nowesentasz]

Przykładowe użycie w obu rodzajach:

• Novecentas mesas – dziewięćset stołów
• Setecentos jornais – siedemset dzienników

Tysiące i miliony

Przejdźmy do naprawdę dużych liczb:

1 000 – mil

2 000 etc. – dois mil

100 000 – cem mil

1 000 000 – um milhão

2 000 000 – dois milhões

1 000 000 000 – mil milhões, przy czym w Brazylii używa się – bilhão.

Liczby złożone

Połączenie jedności z dziesiątkami i z setkami odbywa się poprzez spójnik ‘e’ [i], zatem powiemy np.:

• Trinta e cinco  – 35
• Cento e vinte – 12
• Seiscentos e quarenta e sete – 647.

Trochę inaczej jednak wygląda sprawa z tysiącami. Dodamy po tysiącach łącznik ‘e’ tylko w dwóch przypadkach, jeśli:

• Bezpośrednio po tysiącu występuje liczba od 1 do 100, zatem są dziesiątki lub jedności, bez setek. Przykład: cinco mil e oitenta e nove – 5 089
• Bezpośrednio po tysiącu występują setka od 200 do 900, ale jej ostatnie dwie cyfry to zera, zatem nie ma dziesiątek ani jedności. Przykład: oito mil e quatrocentos – 8 400

W innych sytuacjach między tysiącami i setkami nie będzie ‘e’, na przykład:

• Mil novecentos noventa e um – 1 991
• Três mil duzentos e quarenta e nove – 3 249

Liczby porządkowe do 10

Liczby porządkowe do 10 to:

1. primeiro/a/os/as [primejru/a/usz/asz] 
2. segundo
3. terceiro
4. quarto
5. quinto
6. sexto
7. setimo
8. oitavo
9. nono
10. decimo

Wszystkie liczby porządkowe mają liczbę pojedynczą i mnogą oraz rodzaje żeński i męski, tworzone poprzez odpowiednie końcówki: ‘o’ (l.poj, r.m.), ‘a’ (l.poj. r.ż.), ‘os’ (l.mn. r.m.), ‘as’ (l.mn. r.ż)

Liczb porządkowych w portugalskim nie używa się zbyt często powyżej 10, więc nie ma sensu na początku nauki ich przyswajać. Pierwsze 10 w zupełności wystarczy. Powyżej 10 tak naprawdę używa się porządkowych liczb jedynie do wyrażenia piętra w budynku czy numeru domu, ale można zawsze zastąpić słowną porządkową liczbę poprzez symbol np. 12°. Liczby porządkowe do 10 są używane przy imionach papieży, królów oraz dla wieków. Powyżej 10 wchodzą już liczby zwykłe. Zatem powiemy:

• João Primeiro [żoen primejru] – Jan Pierwszy, ale: Manuel Doze [Manuel doze] – Manuel Dwunasty,
• O século sexto [u sekulu sesztu] – wiek szósty, ale: o século vinte e um [o sekulu winte i um] – dwudziesty pierwszy wiek.

Portugalski słownictwo – Ciekawostki językowe

Wystarczy tej gramatyki, na koniec mam dla was ciekawy idiom

Perdido por cem, perdido por mil [perdidu por sem, perdidu por mil] – dosłownie: przegrany o setkę, przegrany o tysiąc. Metaforycznie używane do wyrażenia, że jeśli już popełniło się jeden mały błąd, to nie zrobi różnicy popełnienie większego. Można go używać, gdy przegra się duże pieniądze w karty, dla usprawiedliwienia się – znaczenie niemal dosłowne, albo jeśli niechcący na diecie zje się kawałek ciasteczka i uzna się, że równie dobrze można już ich zjeść pięć. 

Portugalski słownictwo i wiele innych ciekawostek kulturowych znajdziesz w naszym dziale języka portugalskiego tutaj.

Autor: Urszula Poszumska